 İlimizde yaklaşık 900 bin dekar alanda fındık yetiştirilmektedir. Üreticilerimizin geçim kaynağı olan fındık, ülkemizin de ihracata konu en önemli tarım ürünlerinden biridir. Fındık bahçelerinde görülen zararlılar bitkinin kök, dal, meyve, yaprak gibi aksamlarına zarar vermek suretiyle önemli ölçüde verim kayıpları meydana getirmektedir. Üreticiler tarafından "tırtıl" olarak tanınan Amerikan beyaz kelebeği de bazı seneler epidemi yaparak bitkinin yeşil aksamı ile oburca beslenerek ekonomik anlamda ürün kaybına neden olmaktadır.
Amerikan beyaz kelebeği İlimizde 80'li yılların başlarında görülmüş olup zaman içerisinde popülasyonu artmış ve epidemi yaparak fındık alanlarında zararlı olmuştur. Yapılan mücadele çalışmaları ve doğal dengenin oluşması ile baskı altına alınmıştır. 2007 yılında İklim koşullarının uygun olması sonucunda yeniden epidemi yaparak yaklaşık 200 bin dekar alanda farklı oranlarda zarar meydana getirmiştir. İl ve İlçe Müdürlüklerimizce gerçekleştirilen etkin yayım ve mücadele çalışmaları neticesinde 2008 yılından itibaren fındık alanlarında zararlının baskı altına alınması sağlanmıştır. İlimiz üreticilerine yönelik yayım ve eğitim çalışmaları ile Amerikan beyaz kelebeği zararlısı ve zarar şekli, faydalıları tanıtılarak mücadelesi ile ilgili bilgilendirme çalışmaları sürdürülmektedir.
Amerikan beyaz kelebeğinin erginlerinin vücut uzunlukları 11-15 mm ve beyaz renktedir. Yumurtaları 0,5-0,6 mm çapında ve krem rengindedir. Yumurtalarını paket halinde yaprağa bırakarak salgıladıkları sıvı ile yapışmasını sağlarlar. Yeşilimsi beyaz görünümleri ile yapraklarda yumurta kümeleri kolayca fark edilir.
Larvaların rengi sarımsı yeşilden siyaha kadar farklı renkte olabilir. Larvaların uzunlukları değişik boyutta, her halkasında portakal renginde benek ve beneklerden çıkan kıllar bulunmaktadır. Başları siyah ön bacakları koyu sarı arka bacakları donuk sarıdır. Olgun larvalar 2,5-3,5 cm'dir. Pupaları koyu kahverengindedir. Kışı pupa halinde geçirir. Mayısın üçüncü haftasında pupalarda çıkan 1.döle ait kelebek uçuşu, temmuzun üçüncü haftasında 2. Döle ait kelebek uçuşları görülür. Her iki döle ait kelebek uçuş süresi 24-33 gündür. Erginlerin ömrü 4-15 gündür. Dişiler yumurtalarını genellikle yaprakların alt yüzlerine bazen de üst yüzüne bırakırlar. Yumurtalar 1-3 günde çıkarlar ve beslenmeye başlayarak yaprakların alt yüzeylerinde ipeksi ağlar örmeye başlarlar. Ağlarına diğer yaprakları da dâhil ederek beslenmelerini sürdürürler. Olgunlaşmaya başlayan larvalar ağları terk ederek bireysel yaşamaya başlarlar ve yaprakları ana damar kalacak şekilde yerler. .Ayrıca körpe meyveleri de yiyerek ürün kaybına neden olurlar.
Zararlı Ağaçların toprak ile birleştiği yerlerde ağaç kabuklarında, çok yaşlı ağaçların kovuklarında ve binaların çatı saçaklarında korunaklı yerlerde pupa olur. Yılda 2-3 döl verir.
Amerikan beyaz kelebeğinin 200 den fazla konukçusu bulunmaktadır. En önemlileri fındık, dut, akağaç, elma, armut, erik, vişne, kiraz, ve ikinci derecede ceviz. Asma ve şerbetçiotudur. Özellikle İlimiz fındık bahçelerini çevreleyen söğüt ve benzeri yüksek boylu ağaçlar ve konukçuluk yapan diğer ağaçlar, zararlı ile mücadelede sorun olabilmektedir. Fındık bahçelerinde farklı türde ağaçların gelişmesine müsaade edilmemelidir.
Aralarında kuşlarında bulunduğu çok sayıda faydalıları (parazitoit, predatörler, entomopatojen) bulunmakta olup larva ve pupalara etkili olabilmektedir.
Mücadelesinde mekanik yöntemler öncelikli olmalıdır.
- Kısa gövdeli ağaçlara bırakılan yumurta paketleri toplanarak bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
- Haziran ve temmuz aylarında zararlı ile bulaşık ağaçlarda larva ağ içinde bulunan larva kümeleri kesilerek bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
- Birinci ve ikinci dölün çıktığı haziran ve ağustos aylarında zararlı ile bulaşık ağaçlarda 3-4 cm eninde oluklu karton şeritler veya 10-15 cm eninde 50-60 cm uzunluğunda teliz çuval ile yapılacak tuzak bant ve kuşaklar ağaçların gövdelerine bir veya iki yerde iple sarılmalıdır.
- Bahçelerde Ağ ile birlikte kesilerek toplanan larva kümeleri ve içinde larva ve pupalar bulunan tuzak bant ve kuşaklar tel kafeslere konularak zararlının imha edilmesi sağlanır. Bu yöntemle doğal düşmanların çıkışı ve çoğalması sağlanır ve zararlının doğaya bulaşması engellenerek mücadelesi yapılmış olur.
Amerikan beyaz kelebeği pupalarının %70'inin parazitlenebildiği belirlenmiştir. Doğal dengeyi bozmamak maksadıyla özellikle dut ve orman alanlarında zararlı ile mücadele biyopreparatlarla yapılmalıdır.
Zorunlu olmadıkça kimyasal mücadele uygulanmamalıdır. Ancak popülasyonun yüksek olduğu ve zararlının epidemi yaptığı yıllarda kimyasal mücadele önemlidir. Ancak mücadelede doğal düşmanlara en az zararlı olan bitki koruma ürünleri kullanılmalıdır.
Kimyasal mücadele birinci ve ikinci döl için haziran ve ağustos aylarında, üçüncü döl çıkarsa eylül ayında larvalar yaprak içlerini yiyerek ağlarını örmeye başladıkları zaman ya da yumurta kümelerindeki bütün yumurtalar açıldığında yapılmalıdır. Her döle karşı bir ilaçlama yapılır ve yeterlidir.
İl Müdürlüğümüzce yapılan arazi çalışmalarında (12 Haziran 2014) Haziran ayının ikinci haftasında Amerikan beyaz kelebeğinin larva çıkışları görülmüştür. Zararlı, başta yapraklar olmak üzere tüm yeşil aksam ile beslenerek ürün kaybına, ocakların zayıflamasına ve bir sonraki yılda da verimin azalmasına sebep olabilmektedir. Üreticilerin hassasiyet göstererek bahçelerini sık aralıklarla kontrol etmeleri, larva kümeleri görüldüğünde dağılmadan budama makasları ile toplayarak mücadele etmeleri, ilaç uygulamalarını reçete mukabilinde aldıkları bitki koruma ürünlerini kullanarak yapmaları gerekmektedir. Konu ile ilgili teknik teşkilatlara başvurularak ayrıntılı bilgi alınabilir.
Kaynak: Samsun İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü |
